مجلس شورای اسلامی، پس از سال‌ها بحث و بررسی، سرانجام طرح حذف ۴ صفر از پول ملی ایران را تصویب کرد. بر اساس این مصوبه، در حالی که واحد جدید پول ایران همچنان ریال باقی می‌ماند، واحد خُرد جدیدی به نام قِران تعریف شد. این اقدام، که با هدف تسهیل مبادلات مالی و ساده‌سازی محاسبات حسابداری صورت می‌گیرد، در آستانه اجرا قرار گرفته و توجه کارشناسان را به عواقب حذف چهار صفر از پول ملی جلب کرده است.
به گزارش دید سوم به نقل از خبرگزاری ایسنا، نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور، با حذف چهار صفر از پول ملی موافقت کردند. این طرح سال‌ها پیش برای حل معضل تورم انباشته و حجم بالای اسکناس در جریان مطرح شده بود. بر این اساس، هر ریال جدید معادل ده هزار ریال فعلی و برابر با ۱۰۰ قِران تعیین شده است. یک دوره گذار حداکثر سه ساله نیز برای گردش همزمان اسکناس‌های جدید و قدیم پیش‌بینی شده است تا بانک مرکزی بتواند مقدمات اجرایی و اطلاع‌رسانی کامل را فراهم کند.
چرا طرح حذف ۴ صفر از پول ملی ایران اکنون تصویب شد؟
کاهش ارزش پول ملی ایران در پی تورم‌های مستمر دهه‌های گذشته، باعث شده است معاملات روزمره با اعداد بزرگ و غیرضروری انجام شود. این امر علاوه بر مشکلات محاسباتی، هزینه‌های چاپ و امحای اسکناس‌های با ارزش اسمی پایین را به شدت افزایش داده بود. دلایل اصلی تصویب این طرح عبارتند از:
- تسهیل مبادلات و محاسبات: ساده‌سازی ارقام در حسابداری، اسناد رسمی و مبادلات روزانه.
- کاهش هزینه‌های نظام پولی: کاهش نیاز به چاپ اسکناس‌های با ارزش پایین و کاهش استهلاک اسکناس.
- تأثیر روانی بر جامعه: ایجاد یک حس «کوچک شدن اعداد» که می‌تواند در کوتاه‌مدت فشارهای روانی اقتصادی را کاهش دهد.
رئیس کل بانک مرکزی، اردیبهشت امسال در “سی‌ودومین همایش سالانه سیاستهای پولی و ارزی” اعلام کرده بود: “امسال حتما حذف صفرها را دنبال می کنیم.” محمدرضا فرزین طی سخنرانی در پنل همایش سیاستهای پولی و ارزی گفته بود:
“بسیاری از کشورها حذف صفر را در یک دورانی انجام داده‌اند. حذف صفر، سیاست ضروری است که حتما باید دنبال کنیم.”محمدرضا فرزین
رئیس بانک مرکزی
ریال: واحد جدید پول ایران و بازگشت «قِران»
یکی از نکات مهم و محل اختلاف در این مصوبه، نام‌گذاری واحد اصلی پول بود. در پیش‌نویس‌های اولیه و پیشنهاد دولت، تغییر نام واحد پول از «ریال» به «تومان» پیشنهاد شده بود که بیشتر با فرهنگ عامه مردم هماهنگ است (هر تومان ۱۰ ریال). با این حال، با توجه به تصریح قانونی مبنی بر اینکه واحد پول ایران ریال است، مجلس در مصوبه نهایی رأی به حفظ نام ریال داد.
اقدام به حذف ۴ صفر از پول ملی، بیش از آنکه یک جراحی اقتصادی باشد، یک «جراحی زیبایی» برای تسهیل زبان مبادلات است؛ اما تجربه جهانی هشدار می‌دهد که بدون مهار ریشه‌ای تورم، این صفرها مانند علف‌های هرز، دوباره در اقتصاد متورم کشور سر برخواهند آورد و ارزش پول را باز هم تضعیف می‌کنند.
مصوبه نهایی، واحد خُرد پولی جدیدی به نام «قِران» را تعریف کرد که هر ریال جدید معادل ۱۰۰ قِران خواهد بود.
این بازگشت به واحد قِران که سابقه‌ای طولانی در نظام پولی ایران دارد، برای بسیاری از نسل‌های گذشته آشناست و می‌تواند در معاملات خرد به کار گرفته شود.
چالش‌ها و عواقب حذف چهار صفر از پول ملی
گرچه طرفداران این طرح بر منافع حذف چهار صفر از پول ملی در کوتاه‌مدت تأکید دارند، بسیاری از کارشناسان اقتصادی نظرات متفاوتی دارند. منتقدان این طرح معتقدند این اقدام در غیاب اصلاحات ساختاری کلان، تنها پاک کردن صورت مسئله است.
کارشناسان اقتصادی همچون وحید شقاقی و مرتضی افقه، تأکید کرده‌اند که حذف صفر از پول ملی در شرایطی که تورم مهار نشده و ناترازی‌های اقتصاد کلان پابرجا هستند، اثر قابل‌توجهی بر بهبود قدرت خرید مردم و کاهش تورم نخواهد داشت. تجربه کشورهایی مانند ترکیه نیز نشان می‌دهد که موفقیت این سیاست تنها زمانی تضمین می‌شود که پیش از اجرای آن، تورم به طور کامل کنترل شده باشد. در غیر این صورت، این اقدام می‌تواند هزینه‌های اضافی تحمیل کند و حتی انتظارات تورمی را در جامعه تشدید کند.
زمان و نحوه اجرای طرح جدید پولی
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف شده است ظرف مدت دو سال، مقدمات اجرایی این طرح را فراهم کند. همچنین یک دوره گذار حداکثر سه ساله تعیین شده است تا اسکناس‌ها و سکه‌های رایج و واحد جدید پول ایران (ریال جدید و قِران) همزمان در گردش باشند. این فرآیند تدریجی به منظور جلوگیری از هرگونه شوک یا ابهام در میان مردم و فعالان اقتصادی است و دولت یک ستاد ملی را برای مدیریت این تحول تشکیل خواهد داد.
در حالی که هدف اصلی حذف صفرهای اسکناس، ساده‌سازی معاملات و خلاص شدن از دست اعداد نجومی است، اعتماد مردم به پایداری ارزش واحد جدید پول ایران تنها با اقدامات قاطع در مسیر مهار تورم و حل ناترازی‌های بودجه‌ای باز می‌گردد؛ صِرفِ کاهش صفرهای روی کاغذ، چالش‌های زندگی اقتصادی مردم را به طور واقعی کوچک نمی‌کند.
گام نمادین در اصلاح نظام پولی
حذف ۴ صفر از پول ملی ایران را می‌توان یک گام نمادین و یک اصلاح فنی در نظام پولی کشور دانست. این تصمیم به طور مستقیم تأثیری بر متغیرهای کلان اقتصادی مانند نرخ تورم، نقدینگی یا قدرت خرید مردم ندارد، بلکه تسهیل‌کننده مبادلات و مدیریت اسکناس خواهد بود. با این حال، پایداری این اصلاح پولی و جلوگیری از بازگشت دوباره صفرها، به اجرای همزمان سیاستهای مالی و پولی منسجم برای مهار تورم وابسته است. ناظران اقتصادی معتقدند که اگرچه این اقدام در کوتاه‌مدت از لحاظ روانی مثبت است، اما گره اصلی اقتصاد ایران را باید در جای دیگری جست.
/ پایان پیام
