استرالیا با متهم کردن ایران به دست داشتن در حملات یهودستیزانه، سفیر ایران را اخراج کرد و سپاه پاسداران را در لیست تروریستی قرار داد، اما می‌گوید روابط دیپلماتیک را کاملاً قطع نکرده است.
دید سوم – آیدین شیرگو | دولت استرالیا در اقدامی بی‌سابقه، ایران را به دست داشتن در دو حمله علیه مراکز یهودیان در این کشور متهم کرد. این اتهامات به اخراج سفیر ایران، تعلیق فعالیت سفارت استرالیا در تهران و قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی این کشور منجر شده است. با این حال، مقامات استرالیایی تأکید کرده‌اند که روابط دیپلماتیک با تهران به‌طور کامل قطع نشده است.
اتهامات ادعایی دولت استرالیا علیه ایران
آنتونی آلبانیزی، نخست‌وزیر استرالیا، در یک کنفرانس خبری پشت تریبون رفت و ادعایی کرد که روابط پنجاه ساله ایران و استرالیا را تحت تاثیر قرار داد. به گفته او، سازمان اطلاعات و امنیت استرالیا (ASIO) پس از ماه‌ها تحقیق به شواهدی دست یافته که ادعا می‌کند دولت ایران پشت پرده دو آتش‌سوزی عمدی در سال ۲۰۲۴ بوده است:
- رستوران «لوئیس کانتیننتال کیچن» در سیدنی: یک مرکز تهیه غذای یهودی که هدف حمله قرار گرفت.
- کنیسه «آداس اسرائیل» در ملبورن: آتش‌سوزی در یک مکان مذهبی یهودی که خسارت زیادی داشته است.
آلبانیزی ادعا می‌کند، این اقدامات با هدف تضعیف انسجام اجتماعی در استرالیا و توسط یک دولت خارجی هدایت شده است.
در پی این اتهامات، دولت استرالیا اقداماتی علیه جمهوری اسلامی ایران به اجرا گذاشت:
- اخراج دیپلمات‌های ایرانی: به احمد صادقی، سفیر ایران در کانبرا، و سه دیپلمات دیگر ۷ روز فرصت داده شد تا استرالیا را ترک کنند.
- تعلیق سفارت استرالیا در ایران: سفارت استرالیا در تهران به حالت تعلیق درآمد و تمام دیپلمات‌های استرالیایی تهران را ترک کردند. البته دیپلمات‌های استرالیایی پیش از اعلام رسمی این خبر، تهران را ترک کرده بودند.
- تروریستی خواندن سپاه پاسداران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی دولت استرالیا قرار گرفت. اقدامی که هرگونه حمایت مالی یا مادی از این نهاد را در استرالیا جرم‌انگاری می‌کند.
این اولین بار پس از جنگ جهانی دوم است که استرالیا یک سفیر را از کشورش اخراج می‌کند؛ اقدامی که نشان‌دهنده عمق بحران در روابط دو کشور است.
تصمیمات دیپلماتیک در دنیای مدرن، گاهی ماهیتی متناقض دارند. اخراج یک سفیر، شدیدترین پیام اعتراض در عرف دیپلماتیک است، اما همزمان، تأکید بر حفظ کانال‌های ارتباطی نشان می‌دهد که حتی در اوج تنش، کشورها به دنبال مدیریت بحران و حفظ حداقل منافع خود هستند، نه لزوماً قطع کامل روابط.
پاسخ تهران: نمایشی سیاسی استرالیا برای خوشایند اسرائیل
واکنش ایران به این اتهامات، سریع و قاطع بود. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، تمام اتهامات را «مطلقاً مردود» خواند. بقایی گفت یهودستیزی یک «پدیده غربی و اروپایی» است و در فرهنگ و تاریخ ایران هیچ ریشه‌ای ندارد. با مراجعه به تاریخ می‌توان شواهد یهودستیزی را در پیشینه‌ی اروپاییان به وضوح دید.
یهودستیزی یک «پدیده غربی و اروپایی» است و در فرهنگ و تاریخ ایران هیچ ریشه‌ای ندارد.
به گفته سخنگوی وزارت خارجه، این تصمیم استرالیا نه بر اساس شواهد امنیتی، بلکه برای مقاصد سیاسی و تحت فشارهای خارجی گرفته شده است. بقایی به دو رویداد اخیر استرالیا اشاره کرد و این ادعای دولت استرالیا را تلاش برای کاهش فشارهای داخلی و خارجی که در پی این ۲ اتفاق رخ داده دانست.
۱- تظاهرات میلیونی حامیان فلسطین در سراسر استرالیا:
تنها چند روز قبل از این بحران، شهرهای استرالیا شاهد بزرگترین تظاهرات حامیان فلسطین در تاریخ خود بودند که در آن سیاست‌های اسرائیل به شدت مورد انتقاد مردم و شرکت‌کنندگان در تظاهرات قرار گرفت.
۲- تنش استرالیا با اسرائیل پس از تصمیم کانبرا برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین:
پس از یک درگیری لفظی شدید بین نخست‌وزیر استرالیا و بنیامین نتانیاهو [نخست‌وزیر اسرائیل] یک تنش جدی بین ۲ کشور ایجاد شد. نتانیاهو پس از تصمیم استرالیا برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین، آلبانیزی را «سیاستمداری ضعیف که به اسرائیل خیانت کرده» خوانده بود.
بقایی معتقد است دولت استرالیا برای «جبران» انتقادهایش از رژیم صهیونیستی و آرام کردن لابی‌های قدرتمند حامی اسرائیل، به دنبال یک «سپر بلا» می‌گشت و این بحران، یک بازی سیاسی برای مصرف داخلی و خارجی استرالیاست. ایران همچنین هشدار داد که این اقدام را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت و آماده «واکنش متقابل» است.
آینده روابط ایران و استرالیا و شفاف‌سازی مقامات
با وجود شدت اقدامات، پنی وانگ، وزیر امورخارجه استرالیا، تأکید کرد کانبرا روابط دیپلماتیک خود با تهران را حفظ خواهد کرد. او هدف از این کار را «پیشبرد منافع استرالیایی‌ها» عنوان کرد، هرچند اذعان داشت که توانایی ارائه خدمات کنسولی در ایران «بسیار محدود» شده است.
پنی وانگ از شهروندان استرالیایی خواست از سفر به ایران خودداری کنند و به استرالیایی‌های حاضر در ایران توصیه کرد: “اگر شما یک استرالیایی در ایران هستید، در صورت ایمن بودن، همین حالا آنجا را ترک کنید.”
نکته قابل توجه دیگر، اظهارات «مایکل برگس»، رئیس سازمان اطلاعات و امنیت استرالیا (ASIO) بود. او ضمن تکرار اتهامات، تصریح کرد که دیپلمات‌های ایرانی مستقیماً در این حملات دخالتی نداشته‌اند، بلکه این اقدامات از طریق «نیروهای واسطه» و به دستور ایران انجام شده است.
اتهام حمایت یک دولت از حملات در خاک کشوری دیگر، ماهیت روابط دوجانبه را از یک اختلاف سیاسی صِرف، به یک تهدید مستقیم برای امنیت ملی تغییر می‌دهد. این تغییر پارادایم، محاسبات استراتژیک را پیچیده‌تر کرده و پیامدهای آن فراتر از مناسبات دیپلماتیک، بر امنیت شهروندان و ثبات منطقه‌ای تأثیر می‌گذارد.
دورنمای مبهم روابط ایران و استرالیا
اقدامات اخیر دولت استرالیا، روابط این کشور با جمهوری اسلامی ایران را وارد مرحله جدیدی از تنش کرده است. تا این لحظه تنها واکنش رسمی دولت ایران، سخنان سخنگوی وزارت امور خارجه در یک نشست خبری بوده است؛ اما همانطور که بقایی اشاره کرد ایران هنوز در حال بررسی موضوع و تصمیم‌گیری در مورد نحوه پاسخ‌گویی رسمی است.
این اقدام [در روزهای آتی] می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری در سطح بین‌المللی داشته باشد. هرچند کانال‌های ارتباطی پشت پرده ممکن است برای مدیریت امور ضروری باز بماند، اما بازسازی اعتماد و بازگشت روابط به سطح عادی، مسیری دشوار و زمان‌بر خواهد بود. اکنون نگاه‌ها به واکنش رسمی ایران و تحولات آینده در این بحران دیپلماتیک دوخته شده است.
/ آیدین شیرگو
زنده باد ایران 🇮🇷